Pri­je de­set go­di­na, opra­šta­ju­ći se od ve­li­kog pri­ja­te­lja, no­vi­na­ra i knji­žev­ni­ka Rat­ka De­le­ti­ća za­pi­sao sam: „Car­stvo ti­ši­ne i lje­po­te po­kri­va tvo­ju hum­ku u rod­noj Gra­ča­ni­ci, ko­ju si vo­lio ko­li­ko i po­e­zi­ju. Za­do­vo­lje­na je tvo­ja že­lja, ko­ju ni­je­si skri­vao, da se vra­tiš ta­mo oda­kle je po­te­kla tvo­ja bol, ko­ja te iz­no­si­la iz­nad obič­no­sti”. Do­dao sam: „Bi­će ti to­plo, nad tvo­jom hum­kom pje­sma će od­ma­ra­ti du­šu”. A da je ti­ši­na, za­i­sta, uokvi­ri­la Rat­ko­vo po­sled­nje po­či­va­li­šte uvje­ri­će se sva­ko ko se upu­ti ka Ja­se­nu, mje­stu gdje po­či­va­ju nje­go­vi po­et­ski, bo­em­ski, sa­nja­lač­ki i ljud­ski za­no­si. To je po­tvr­dio ovih da­na i pje­snik Dra­go­mir Da­le Ću­la­fić, dok je u dru­štvu pri­ja­te­lja Bra­ni­sla­va Ota­še­vi­ća, Da­vi­da La­li­ća, Go­ra­na Ki­ko­vi­ća i pot­pi­sni­kom ovih re­do­va be­sje­dio nad Rat­ko­vim gro­bom u Gra­ča­ni­ci u že­lji da se od za­bo­ra­va sa­ču­va jed­na ve­li­ka knji­žev­na ve­li­či­na, ko­ja svi­je­tli u du­goj ko­lo­ni pi­sa­ca po­ni­klih na Sve­tim vo­da­ma Li­ma.
– Ima­li smo si­ro­ma­šno i bo­ga­to dje­tinj­stvo. U mla­do­sti osje­ti­li i slast dje­vo­jač­ke usne, i strah od zmij­skog uje­da, za­jed­nič­ki nam bi­li i si­jev mu­nja i uda­ri gro­mo­va nad Ze­le­ti­nom, doc­ni­je za­pje­va­li iste pje­sme, iz gr­la bi­je­la, za­mom­če­ni, ja, isti­na ne­što ra­ni­je, če­žnji­vi, od­la­ze­ći i vra­ju­ći se sa igran­ki, od­la­zi­li u bi­je­li svi­jet, isti­na, svak svo­jim pu­telj­kom i sta­zom, on pre­šav­ši pr­vi most pre­ko Li­ma, po­di­žu­ći, ka­sni­je, i ci­je­log vi­je­ka, svo­je pam­tlji­ve mo­sto­ve pri­ja­telj­stva – na­gla­sio je Ću­la­fić, dok se sa po­seb­nim emo­ci­ja­ma sje­ćao za­jed­nič­kih tre­nu­ta­ka pro­ve­de­nim sa Rat­kom De­le­ti­ćem.
Na­gla­sio je da Rat­ko ci­je­lim svo­jim bi­ćem bio po­sve­ćen za­vi­ča­ju.
– Uvi­jek smo se sre­ta­li u za­vi­ča­ju, iako ga ni­je­smo ni­ka­da na­pu­šta­li. Sre­ta­mo se i da­nas dok se po­no­vo po­kla­njam nje­go­vim sje­ni­ma. Za­vi­čaj je uvi­jek bio u na­ma, u na­šoj pje­smi, kud god oti­šli, mi­ri­sa­li smo na na­še li­va­de, na na­šu šlji­vu, na na­še ka­za­ne. Dru­gog ko­smo­sa osim za­vi­ča­ja mi i ni­je­smo ima­li; za­vi­čaj nam bio naj­to­pli­je og­nji­šte u nje­mu, ma gde se za­de­si­li, k nje­mu smo va­zda is­pru­ža­li ru­ke, po­la­ko smo sta­ri­li, isti­na ja br­že, i opet uz onu na­šu: „Ga­ro, ja­de, osta­ro sam, po­zna­la me ne bi ko sam”... – is­ta­kao je Ću­la­fić, na­vo­de­ći da Rat­ko­va pje­snič­ka, no­vi­nar­ska i sva­ko­dnev­na ri­ječ tra­je, isto kao što tra­je i po­e­zi­ja.
A da se ime Rat­ka De­le­ti­ća i da­lje, de­ce­ni­ju na­kon nje­go­ve smr­ti, u Va­so­je­vi­ći­ma iz­go­va­ra sa po­seb­nim pri­zvu­kom po­što­va­nja i neo­bič­no­sti, po­tvr­di i pu­bli­ci­sta Bra­ni­slav Ota­še­vić, is­ti­ču­ći da mu se či­ni da i da­nas iz nje­go­vog mo­li­tve­nog gla­ska­nja od­zva­nja tu­ga za­vi­čaj­na i strah od do­la­ze­ćih vre­me­na.
– Rat­ko je otva­rao za­vi­čaj­na vra­ta i kad ni­je bi­lo pro­la­za u vre­me­ni­ma če­ka­nja, opo­me­ne, sa­mo­će, stra­da­nja.... Svo­jim po­et­skim gla­ska­njem uvje­ra­vo je da je za­vi­čaj mje­sto gdje se čo­vjek ra­đa i umi­re i gdje tre­ba za­u­vi­jek da po­či­va. Za­to je Rat­ku ov­dje naj­to­pli­je. On se tu, na Ja­se­nu, i da­lje mo­li za na­še spa­se­nje, iako je pri­je de­set go­di­na od­lo­žio svo­je oštro pe­ro, ko­je je is­pi­sa­lo knji­ga i knji­ga, kao traj­no svje­do­čan­stvo o nje­mu i na­ma, ra­za­pe­tim iz­me­đu do­bra i zla – is­ta­kao je Ota­še­vić.
I za­i­sta, pi­šu­ći svo­je po­sled­nje sti­ho­ve, Rat­ko je okon­ča­vao svoj ovo­ze­mlja­ski boj i po­ho­de ovje­ko­vje­če­ne lir­skom no­tom iz­ni­klom iz kuć­nog pra­ga, iz du­še nje­go­vih Va­so­je­vi­ća. U tim sti­ho­vi­ma je smje­stio po­sled­nju na­du i uvje­re­nje da ljep­še smr­ti ne mo­že na­ći ne­go u pje­smi za­vi­čaj­noj, ona­ko ka­ko to i ja­bla­no­vi ra­de. Iz tih sti­ho­va iz­vi­ra­la je tu­ga, gri­ju­ći nje­go­va ne­mir­na sto­pa­la sprem­na da se uto­pe u vje­či­ta ne­sta­ja­nja.
I dok smo sta­ja­li po­red Rat­ko­vog gro­ba, či­ta­ju­ći svo­je sti­ho­ve, Da­vid La­lić us­tvr­di da pje­sni­ci ne umi­ru, već da sa­mo pre­la­ze iz svi­je­ta u svi­jet.
– Rat­ko se pre­se­lio iz ja­ve u nad­ja­vu osta­vlja­ju­ći iza se­be ne­što što pri­li­či sa­mo oda­bra­ni­ma, sprem­nim da vje­ru­ju u pje­smu i nje­nu bo­žan­sku moć – kon­sta­to­vao je La­lić.
Sje­ća­nja na su­sre­te sa Rat­kom De­le­ti­ćem evo­ci­rao je i Go­ran Ki­ko­vić osvr­ću­ći se na nje­go­vu ro­do­lju­bi­vu i pa­tri­ot­sku po­e­zi­ju po­sve­će­nu Ko­so­vu i Me­to­hi­ji.
– Rat­ko je ne­ko­li­ko go­di­na ži­vio i ra­dio u Pri­šti­ni, ali mi se i da­nas či­ni da on ni­ka­da ni­je ni od­la­zio sa Ko­so­va i Me­to­hi­je, te sve­te srp­ske ze­mlje. Či­ni mi se da on i da­lje ta­mo pje­va, bez sta­ni­šta, op­ko­ljen stra­hom i na­dom, tra­že­ći du­hov­no ozdra­vlje­nje na­ro­da svog – is­ta­ko je Ki­ko­vić.
I, za­i­sta, no­sio je Rat­ko pre­te­ško pje­snič­ko i isto­rij­sko bre­me na svo­jim ple­ći­ma, vi­dao ra­ne u bi­je­lom pro­stran­stvu Ko­mo­va, uta­pao su­ze u ja­u­ke Li­ma. I dok smo se uda­lja­va­li od nje­go­vog vječ­nog po­či­va­li­šta na Ja­se­nu, imao sam uti­sak da te su­ze, za­o­gr­nu­te av­gu­stov­skim sun­cem, iz ti­ši­ne rod­ne mu Gra­ča­ni­ce, uvi­ru u sr­ca svih onih ko­ji su pre­po­zna­va­li Rat­ko­vu bor­bu pra­ved­ni­ka.
D.J.